عبدالاحمد فیض

احكام قانوني وشرعي در مورد اسراي جنگي!

واقعيت زندگي در سياره ما بيانگر آنست، كه انسانها بيشترين فرصتهاي زندگي خويش را در روياروي ،منازعه، كشتن وبستن يكديگر پشت سرگذاشته است، كه دراعصاركهن اين خونريزيها كه عمدتأ به قصد كسب غنيمت، تصاحب املاك وبالاخره دستيابي به منافع فردي وگروهي بوقوع پيوسته است، حد ومرزي نداشته است.

اما بعد ازظهور دين اسلام در عصر جهالت، موازين وقواعدي معيني در زمان جنگ به مسلمانان شريك در منازعه ازوراي احاديث ونصوص قرآني ارشاد گرديد، هكذا قواعد وهنجارهاي دردنياي معاصردر زمينه وجود دارد كه بنام قوانين بين المللي جنگ يادميشودودر ميثاقهاي چهارگانه سال(١٩٤٩)ژنيوا مورد تصويب قرار گرفته است.

درين نبشته بطور مؤجز تلاش ميگردد تا چگونگي ونحوه برخورد ومناسبات با اسراي جنگ را در پرتو دساتير ديني وقوانين بين المللي برجسته سازيم:

اسير به فرد ويا افرادي اطلاق ميگردد، كه درجريان درگيري مسلحانه ازطرف نيروهاي دشمن دستگير گردد. لذا بار نخست درسال (١٩٢٩) دولتهاي عضوميثاق ژنيومفاد مدوني را مورد تصويب قرارداد، كه برمبناي آن دولتها ملزم گرديد، از شكنجه وتعذيب اسراي جنگي، كشتن واهانت آنها اجتناب نمايند.

همچنان بر بنياداحكام فوق، هرگاه اسيرجنگي به انجام خدمات استخدام گردد، بايست معاش براي آنها درنظرگرفته شده، زمينه براي تداوي،استراحت، معيشت ومبادله مكاتيب با خانواده وبستگان اسيرفراهم گردد.

بروفق كانوانسيون (١٩٤٩) ژنيوا، مجروحين كه در ميادين نبرد مسلحانه بدست نيروهاي دشمن ميافتد، يا افراد جنگي كه درحين منازعه بدست دشمن اسير ميگردد، مانند يك فردعادي ازكليه حقوق انساني برخوردار بوده، هرگونه شكنجه، اجحاف، توهين ونقض حقوق بشري فرد يا افراد اسير شده مسووليت بين المللي دولت وياگروه متخاصم را وارد صحنه ميسازد.

طوريكه درفوق تذكار يافت، دين اسلام، ازجمله نخستين اديان سماوي است كه جنگ را به مفهوم دفاعي آن به تعريف گرفته ودرجنب ممنوعيت توسل به اقدام زور، با درنظرداشت جهل وظلمت حاكم درآن برهه تاريخي، احكام صريحي را در زمينه وضعيت اشتراك كنندگان مخاصمات مسلحانه و بخصوص اسراي جنگ از وراي نصوص قرآني واحاديث نبوي مطرح نموده است.

پيامبراسلام(ص) به مسلمانان مشمول غزوات اكيدأ ارشاد فرموده است كه با اسيران جنگ به نيكوئي رفتارنمايند.

همچنان روايتي از حضرت عبدالله بن عثمان وجود دارد كه پيامبر اسلام حين اعزام رزمندگان به ميدان جنگ، آنها را به عدم حمله برغير نظاميان ورعايت دساتير بشردوستانه با دادن سوگند توصيه ميفرمود.

در قران كريم بمثابه بنيادي ترين رهنمود بشر، احكام متعدد وصريح وجود دارد، منجمله در آيه (الانسان، خدواند(ج) نيكوئي، لطافت ومهرباني با اسيران دشمن را نماد عالي اخلاق انساني ارشاد فرموده است.

درزمينه محل نگهداري، تداوي ومعشيت اسيران جنگ در دين اسلام تفكيكي ميان افراد آزاد واسير وجود نداشته واين امر در متون ونصوص متعددي وضاحت يافته است.

مبرهن مينمايد كه كليه دساتير وقواعد بسردوستانه در دين مقدس اسلام بر پايه ارزشهاي فطري انسان كه خليفه زمين خوانده شده است استوار است، درين دين آسماني قتل، شكنجه، اهانت، بي حرمتي در برابر اسيران جنگي جنايت توصيف ومرتكبين چنين اعمال مستلزم مجازات دنيوي وعذاب اخروي خوانده شده است.

دين اسلام نه تنها كشتن اسير را مردود عنوان نموده است بلكه جنگجويان كه پناه مياورند، مصونيت جاني وروحي آنان تضمين گرديده است.

لذا مبادله، رهائي بدون قيد وشرط ورهائي اسراي جنگ دربدل پرداخت وجوه پولي، از اركان بارزي ديني در زمينه خوانده شده است.

باامعان به اصول وهنجارهاي بين المللي وارشادات ديني، عاملان قتل، شكنجه ورفتاراهانتبار به اسيران جنگي، جنايتكاران است كه با درنظرداشت اصول بين المللي بشردوستانه واحكام دين مقدس اسلام مستوجب تعقيب ومجازات پنداشته شده ونفرين شده گاني است كه هرگزمصون نخواهد بود ، اما علي الرغم ممنوعيت ديني وهنجارهاي جهانی ، كشورما شاهد صحنه هاي وحشتناك وشرمآورقتل وكشتار بي رويه اسيران جنگي توسط معارضان مسلح وجوانب دخيل در جنگ بوده است.